گزیده‌ای از کتاب مجموعه اشعار سیمین بهبهانی:

من میگريزم از تو و از عشق گرم توبا آنكه آفتاب فروزنده‌ى منى

اى آفتاب عشق نمى‌خواهمت دگر

هرچند دلفروزى و هرچند روشنى!

در آغاز کتاب مجموعه اشعار سیمین بهبهانی، می‌خوانیم:

 

فهرست

 

 

جاى پا 1325- 1335

 

1ـ چهره‌هاى واقعى 19

نغمه‌ى روسپى 21

سرود نان 24

واسطه 26

افسانه‌ى زندگى 29

دندانِ مُرده 33

جيب‌بُر 37

درِ بسته 40

ديدار 42

تسكين 44

نگاه آشنا 47

به سوى شهر… 50

هديه‌ى نقره 53

رقاصه… 56

فوق‌العاده 60

معلم و شاگرد 63

ميراث 67

ناشناس 70

آغوش رنج‌ها 72

كارمند 74

خون‌بها 77

فرشته‌ى آزادى 80

گمشده 83

بستر بيمارى 87

زن در زندان طلا 90

اى زن! 93

من با توام 96

 

از خود گفتن‌ها 99

سنگ گور 101

آنجا و اينجا 103

بازيچه 106

آرزو 109

موريانه‌ى غم 111

سكوت سياه 113

اگر دردى نباشد… 115

سه‌تار شكسته 118

نغمه‌ى درد 121

آتش دامنگير 123

سنگ صبور 125

گريز 127

سوداى محال 129

من و شب 131

لبخند 133

كابوس 135

جاى پا 139

دفتر انديشه 141

نگاه تو 144

اذان 146

حرير ابر 149

شب صحرا 150

فرياد شكسته 151

لاله‌هاى سرخ 152

پيمان‌شكن 153

خيال منى! 154

شمع جمع 155

ستاره در ساغر 157

باز هم 158

آيينه‌ى دل 160

كلاه نرگس 161

 

و در پايان 163

خورشيد ديگر 165

 

 

چلچراغ 1335- 1336

1ـ با خود بودن‌ها 169

چلچراغ 171

دلِ آزرده 173

گفتى كه 175

غرور 176

يار ندارى 178

مهتاب خزان 179

اى آشنا 181

دختر ترنج 182

چه عالمى دارم 185

نگاه دار 186

اخگر 187

نيلوفر آبى 188

دريا 190

هنوز 192

هرچند رفته‌اى 193

گله 194

آتش نهفته 196

افسون 199

رهگذر نغمه‌ساز 200

حسود 202

شراب 203

خطا كن! 205

نگاه بى‌گناه 206

غبار ماه 208

نوازش‌هاى چشمانِ كبودش 209

خورشيدِ در آب افتاده 211

مشعل 213

موج 214

يار گسسته 215

شور نگاه 218

سبزه‌ى گمشده 219

چشم شوم 220

اى خوش آن روز 223

شعله 225

تكاپو 226

گل يخ 229

سايه‌ى ديوار 230

عود 232

نسيم 233

گل خشك 235

ديوانه‌پسند 237

چرا؟ 238

غنچه‌ى راز 240

آتش تمنّا 241

سفره‌ى رنگين 242

زنجير 243

درخت تشنه 245

گل زهر 246

تاريكى شب 248

بهانه 249

بى‌شكيب 250

 

2ـ من و ديگران 253

هَوو 255

شب و نان 259

پيك بهار 261

درد نياز 264

فرياد مى‌پرست 267

مرگ ناخدا 270

صبر كن ماه دگر… 273

فرياد! 275

با دردم بساز 277

جواب 280

در آفتابِ پُشتِ پَرچين 282

ترانه‌ها 284

 

 

مرمر 1336- 1341

1ـ بوده‌ها 289

افسانه‌ى پرى 291

نامه‌ى شكوفه 292

شراب نور 294

خورشيد و شب 295

يك دامن گل 296

پيچك 298

ديوانگى 300

شب… 302

گل رؤيا 303

برگريزان 305

نشان پا 307

موج‌خيز 309

گل انتظار 310

از ياد رفته 311

اجاق مرمر 312

گر بوسه مى‌خواهى 313

شهاب طلايى 314

شكوفه‌ى سحر 315

يادگار 317

گل كوه 318

آتش دور 319

اين كه با خود مى‌كشم 320

برف گران 321

گل قاصد 322

باغ مهتاب 324

صد چمن لاله 325

پونه‌ى وحشى 326

ساقه‌ى دميده 327

ديباى كبود 328

سپيدار 330

يك سحر 331

ننگِ آشنا 332

افسون شيطان 333

وفادار 334

پولاد آبديده 335

سجاف زرّين 336

ياد 337

دامِ فريب 338

معبد متروك 339

بى‌خبرى 340

شبگرد 341

من و تو 342

دو رنگى 343

عطر پراكنده 344

ساق فريبْزن 345

آشفتگى 346

صدف 347

خاكستر خيال 348

ديشب 349

آشتى 350

بهار بى‌گل 351

توفان 352

نازك‌تن 353

خون سبز 354

فرياد 355

جامه‌ى عيد 356

نياز 359

در آشيان 362

گِرهِ كور 364

عروسك مومى 366

گل صحرايى 368

اندوه 371

براى چشم‌هايت 373

چوب دار 375

رقص شيطان 377

نامه 380

نيمه‌شب 383

اى مرد 386

 

2ـ افزوده‌ها 1362- 1365 387

اشاره 389

ديگر نه جوانم 391

تشنگان را نوش بارد 393

پنجره‌ها بسته‌اند 395

تو آفتاب منى 397

اى قهرمان 399

خسته مشو 401

تا بمانيم 403

دوست، دوست، دلتنگم 405

گفتند يا با خموشى… 406

بر من گذشتى 408

دگر چه با تو گويم 409

در تنگناى پيله 411

دلم دريغ… 413

چه گرم دوست مى‌دارم 415

گر دوست دست گيرد 417

ميان هر رگم از عشق… 419

به جرم دلشدگى 421

عشق دوباره مى‌رسد 423

 

 

رستاخيز 1341- 1352

غزل‌ها 427

سايه‌ى دالان سمن‌ها 429

چشمِ لعلى‌رنگ خرگوشان 430

رگبار بوسه 432

شهربند سكوت 433

قصه‌ى نيلوفر 434

رسالت 436

آخرين برگ 437

دنياى كوچك من 438

دل همچو آفتاب 439

ديوار كوتاه… 440

آسمان خالى‌ست 441

مخمل خاكستر 442

افيون وعده‌هاى تهى 443

خون مسموم شقايق 445

شكوه نور در آويزه‌ى بلور 446

آهوى دست‌هايت 448

تصويرى از «ما» 449

شاخه‌هاى آهكى 450

گفت‌وگو 452

غرور آينه‌ى چشم من 453

تاول انديشه 454

فراموشت نمى‌كردم 455

زبان انديشه‌ها 456

تك‌شاخه‌ها 458

بن‌بست 459

پايان انتظار 460

مرگ پيش از مرگ 461

شايد كه مسيحاست… 462

خوابدانه 463

عطر نرگس‌هاى چشمم 464

قنديل سرخ سيب‌ها 466

فرياد و كوه 467

غبار سرب 468

عايق سربى 470

حصار بلورين 472

در كارگاه 473

روح زمهريرى 475

پستان خشك شب 477

از بوته‌ى خوشبوى گلپر 478

 

دوبيتى‌ها 481

فعل مجهول 483

درس تاريخ 487

مرگ قهرمان 491

مردگان خاموشند 494

بى‌سرنوشت 496

 

 

خطى ز سرعت و از آتش 1352- 1360

تا جمعه‌ى سياه… 503

درباره‌ى اوزان غزل‌هاى خطى… 505

مخوان… 509

خارهاى زشت 511

جامى گناه خواهم 513

نيزارها 515

اى جهانى سوگوار… 517

با چنين قانون سربى… 519

در خانه نشستيم 521

مخمل مژگان مشكين 523

اى بسته تو در تو!… 524

شبى همرهت گذر… 526

اى عشق!… 528

مسخ آن‌چنان شديم… 530

اى پرده برگرفته ز رخ… 532

شبى به امن حريم تو… 534

چون سايه‌ى زلف سياه… 536

سرْوِ سبز شكيب‌آموز 538

آه اين چه پيوند است؟ 540

دانم اى دل!… 542

درخت ارغوان 544

دوستت مى‌دارم 546

من روحْ مى‌فروشم 548

هنوز موى بسته را… 550

ز شبْخستگان ياد كن! 552

سر در نشيبِ حضيضم 554

صورتگر چيره‌دست 556

در كبود بى‌انتها… 558

باز بهار است 559

بس كه در اين دير كهنه… 561

دانه دانه، سرخى و سبزى… 563

شعله نگفته با تو اگر… 565

در لجه‌ى سرگردانى 567

در من نشسته به نرمى 569

باد، فتح غروب را… 571

شكيب از كه طلب دارى؟ 573

در ديده تصوير كن… 575

آواى شما 577

خواهد از من رسوا… 579

 

از جمعه‌ى سياه… 581

چه سكوت سرد سياهى! 583

بر سفره‌ى چرمين، امشب… 585

پرواز توانى آيا؟ 587

در خواب هول رفتم 589

سازش مپسنديد 591

او قلب تاريخ است 593

نمى‌توانم ببينم… 595

آسمان سرخ است 597

ترديد، ترديد، ترديد 599

كوير بى‌برگى را… 601

زمان، زمان خواب است 603

اى كودك امروزين!… 605

مرگت زوال شتاب است 607

خشك، خشك، بى‌جان خشك 609

مى‌روى، شاد باد پروازت 611

ما نمى‌خواستيم، اما هست… 613

بنويس! بنويس! بنويس! 618

غبار خشك خون بر نخل 620

برويد تا بمانم 621

عشق، آمد چنين سرخ 623

تيك… تاك! تيك… تاك! 625

بر صفحه‌ى ژرفاى كبود… 627

سياه پر خشم كوفى 629

خطى ز سرعت و از آتش 631

نگاره‌ى گلگون 632

 

 

دشتِ ارژن 1360- 1362

كولى! نهان كن دلت را 637

كولى‌واره (1) 639

كولى‌واره (2) 641

كولى‌واره (3) 643

كولى‌واره (4) 645

كولى‌واره (5) 647

كولى‌واره (6) 649

كولى‌واره (7) 651

كولى‌واره (8) 653

كولى‌واره (9) 655

كولى‌واره (10) 657

كولى‌واره (11) 658

كولى‌واره (12) 660

كولى‌واره (13) 662

كولى‌واره (14) 664

كولى‌واره (15) 666

كولى‌واره (16) 668

 

و پنج ترانه 671

يك 673

دو 674

سه 675

چهار 676

پنج 677

 

با عشق، با عشق، با عشق… 679

هميشه در خيال من… 681

حضور ژرفى‌ىِ مرمر… 683

عيد آمد و مى‌رود… 684

باز بهار آمد… 686

دلم گرفته، اى دوست!… 688

آه چگونه بگويم… 689

بهار شاد شورافكن… 691

غنچه‌وش، در هوايت… 693

چه بى‌امان… 694

روييده‌ام 696

كو برگ لاله‌ام؟ 698

كدام فتنه جادو كرد؟ 700

اين صداى شكفتن را… 702

رها مكن، كه پر زدن را… 704

 

پرفشانِ گل، صفير باد… 705

اين كجا سپيده‌ست! 707

تن كشيده زير بال شب… 709

دوباره مى‌سازمت، وطن! 711

حميد آزاد شد 713

بايد چيزى نوشت 715

دوباره بايد ساخت 717

كدام ابر زهرآگين…؟ 719

بار، بر دوش آنهاست 721

هى‌ها… هى‌ها… ره بگشا! 723

پاى در چشمه، بر خته‌سنگى… 725

سارا! چه شادمان بودى 727

 

من: گنگ خوابديده 729

دوازده خوشه با من… 731

به دشت‌هاى برفى… 733

من آن روز مى‌گفتم… 735

به لطف مى‌آمد از دور… 737

اسب مى‌ناليد، مى‌لرزيد… 739

گفتى كه انگور است 741

خفاش يا مرغ ديگر… 743

خوشه بود، خوشه‌ى طلا… 745

خاكى كه بخش او كردند… 746

وقت درو كردن گل شد 748

آبى‌ست اين جگر، آبى 750

بزن! 752

ذهن، دود حلقه حلقه 754

ببين چگونه مى‌پوسد… 756

 

طبلِ بى‌مرگى 759

فارغ ز «من» چگونه شوم؟ 761

برآمده از آبنوس و شب… 763

كجاست آن كه به آگاهى… 765

ببين به هيئت نيلوفر… 767

 

 

يك دريچه آزادى 1362- 1374

هفت‌رنگ درون 771

پلك به هم نهم 773

پرواز نبض بود به اوج 775

آيا بهار جاويدم؟ 777

آيا كدامين آبى 778

درخت نارنج شيراز 780

ميوه‌هاى خارپشتى 782

چگونه دست دهد آيا؟ 784

شب، لاجورد و خامشى 786

در ناگزيرِ خاموشم 788

سخت به جوشى، دلا! 790

اين شاخه‌هاى خشك زمستانى 792

خط به آخر آمده است 794

در كاسه‌ى سرم، مغزى 796

من با صداى تو مى‌خوانم 798

به جا نهاده ز پِىْ 800

مى‌رقصد از نشاطِ بهارى 802

دو رديف برگِ اقاقى 804

ز شاخه باز ببالم 806

صداى پاى كه مى‌آيد 808

رنگدان‌ها بياريد 809

دلم دارد سرِ بازى 811

براى خدا كمكم كن 813

شكسته در من چيزى 815

هرچه كردم نتوانستم 817

مى‌آمدى‌وسينه‌برافروخته‌بودى 818

اى شاهِ سواران 819

خورشيدِ زلف نارنجى 823

عيدِ پولِ زرد و عروسك 825

نيستى‌تا ز درِ خانه‌ى ياران… 827

شاد خوانى 829

بچرخ، چرخ، همبازى 831

بخوان 833

يك دريچه آزادى 835

من دَيرِ ديرسالم 837

آيا تمام شد بازى 839

آن دو خاتون كه ديدى 841

بس كه روشنم 843

چهره سپردم به تيغ 845

آه! عشق ورزيدم 847

خوشه به خوشه عشق شد 849

ــ سلام ـ والسّلام 851

اى همچو تنديسِ رومى 853

هزار پروانه‌ى طلا 855

چرا، چرا نورزم عشق 857

نگاه دار 858

«اوى» من 859

 

بود آن‌چه بود 861

زمين كروى شكل است 863

داغِ جگرگوشه با تو 865

عروس مينابى 866

مردى كه يك پا ندارد 868

گردن‌آويز 870

اين آخرين پنجشنبه‌ست 871

ترانه‌ى زنگ دبستان 873

با تخته‌پاره و تنهايى 875

Caduceus 877

من زاده‌ام اينان را 879

به شب كه هر مرغ و ماهى 882

تنديس آهويت مبارك 884

ميان جاليز مى‌دوم 886

كودك روانه از پى بود 888

His Master’s Vioc 890

 

مباد اوفتاده بميرم 893

حديث گاو حسن 895

شانه‌ى فيروزه 897

مار اگر مارِ خانگى‌ست 899

كاج 900

پاييز خسته‌ى غمگين 902

 

به برگ آنچه رقم كردم 905

بيار نامه كه بنويسم 907

عزيز دور غمگين 909

صبح است و آسمان ابرى 911

هميشه سبز بمان اى سرو 913

سلامى ز عقده‌ى عشقى 915

عطر قهوه با خيالت 917

مى‌نويسم و خط مى‌زنم 919

حالى‌ست حالم نگفتنى 921

زنى كه با قرص خورشيد 923

ميان مه نهان مى‌شد 925

بگذار اعتراف كنم 927

زهره سازى خوش نمى‌سازد 929

ايلخان ستاره‌ها را 931

زهره دخترى زاد 933

به تكا… به تكاپو 935

راوى صلاى حرمت زد 937

به رجز ندا ز خان آمد 939

ايلخان! تحفه آوردند 941

 

بال و خيال 943

من جِرم زمين شكافته‌ام 945

وقتى كه پنجه‌ى تاريكى 947

مُرس 949

خناق 951

از عدم آمد كه پر كند 952

باور نمى‌كنيد 954

نيلوفرى چو حلقه‌ى دود 956

اى كوه 958

آيينه‌ها را تيره كن 960

سنگواره 962

 

اشارتى و گذارى 965

تب تب تب طبلى مى‌كوفت 967

و نگاه كن 969

دوازده چشمه‌ى خون 971

چه برف شيشه مانندى 973

قسم به انجير و زيتون 975

گفت پروردگار است اين 977

 

 

يكى مثلا اين كه… 1374- 1377

گُم كرده هرچه مُروارى 981

اى شهر!… 983

بيرون ز خطّى، اى «من»! 985

وقتى كه تهمت مى‌گذارند… 987

رنجيدنت از چه بود؟ 989

پسرم، ساعت 991

تنديس پُر دروغ من! 993

با تو بودن 995

برون مى‌خزد ز پوست 997

نوشيدنى، گرم يا سرد؟ 999

دلم با تو مى‌آيد… 1003

پشت عروسك‌فروشى 1005

از خُمره تا جهان 1007

قلم به كف عطاردِ من! 1009

شب در سحر حل مى‌شد 1011

زهى دهان گشودگان 1013

صداى كيست؟ 1015

در زير چادرى از ابر 1017

ببخش ديوخويان را 1018

در حجمى از بى‌انتظارى 1020

عروسى‌ىِ فيگارو 1022

اى غزال جوان سال 1024

گر زبانم برآرى 1026

باجى 1028

در دكّه‌ى كتابفروشى 1030

گُل‌هات را بگذار اين‌جا 1032

تختى، سحر شد، برخيز! 1034

نسيم باش… 1036

عزيزتر ز جان، احمد! 1038

نَفَسى برون نمى‌آيد 1040

بايد تو را ديده باشم 1042

آيا قبولشان دارى؟ 1044

در انتظار تناسخ 1046

خاله گردن دراز من! 1048

نان و پنير و صداقت 1052

صبحى بگو بدرخشد 1055

با گلوگاهِ سرخ بخوان 1057

70/ 1 1059

با شصت خوشه‌ى زرّين 1061

با نخل‌هاى سترون 1063

من كاملا باز چون گُل 1065

نيمى از راه مانده‌ست 1067

فضا چنان حقيقى بود… 1069

عشق حسرتى‌ست كنون 1071

يكى مثلا اين كه… 1073

بشمار برگ‌هاى گلى را 1075

چراغ … كتاب 1077

آشفتگى هيولايى‌ست 1079

طاق يا جفت…؟ 1081

سبّابه‌ام با كليدى 1083

خُب، كه اين‌طور… 1085

بانو… 1087

مجسّمه‌يى در سواره‌رو 1089

سلام، اى روشنايى! 1091

در واپسين هنگام 1093

چه پاى سختى فشرده‌ام! 1095

سارا و من 1097

سياه … سفيد 1100

نشاط صف‌آرايى 1102

بهار! باز هم سبزى؟ 1104

در سياهى‌ىِ شبِ نوميدان 1106

به عرش، دست و انگشتر 1108

 

 

تازه‌ها 1377-…

اى عشق، دير آمده‌اى 1113

سبز و بنفش و نارنجى 1114

كه چى؟ 1116

از عشق وسوسه مى‌سازى 1118

گفت‌وگو 1120

به كاسه‌ى اين خالى 1122

فرمان‌پذير آتش باش 1124

اِرهاب 1126

براى انسان اين قرن 1128

جامه‌دران 1130

وقتى زمانه جوان است 1132

آنان كه خاك را… 1134

گو آفتاب برآيد 1136

صداى تو 1138

با قهر چه مى‌كُشى مرا 1140

با كوله‌ى هفتاد و هشتاد 1142

لعنت 1144

در طول راه 1145

 

 

نمايه 1147

افاعيل اوزان تازه 1175

گاه‌شمار 1189

 

جاى پا

1325- 1335

 

 

1

چهره‌هاى واقعى

 

 

نغمه‌ى روسپى

 

بده آن قوطى‌ى سرخابِ مراتا زنم رنگ به بى‌رنگى‌ىِ خويش

بده آن روغن، تا تازه كنم

چهر پژمرده ز دلتنگى‌ىِ خويش.

 

بده آن عطر كه مشكين سازم

گيسوان را و بريزم بر دوش

بده آن جامه‌ى تنگم كه كسان

تنگ گيرند مرا در آغوش.

 

بده آن تور كه عريانى را

در خَمَش جلوه دوچندان بخشم؛

هوس‌انگيزى و آشوبگرى

به سر و سينه و پستان بخشم.

بده آن جام كه سرمست شوم،

به سيه‌بختى‌ىِ خود خنده زنم :

روى اين چهره‌ى ناشاد غمين

چهره‌يى شاد و فريبنده زنم.

 

واى از آن همنفس ديشب من ــ

چه روانكاه و توانفرسا بود!

ليك پرسيد چو از من، گفتم :

كس نديدم كه چنين زيبا بود!

 

وان دگر همسر چندين شب پيش ــ

او همان بود كه بيمارم كرد :

آنچه پرداخت، اگر صد مى‌شد،

درد، زان بيشتر آزارم كرد.

 

پُر كس بى‌كسم و، زين ياران

غمگسارىّ و هواخواهى نيست،

لاف دلجويى بسيار زنند

ليك جز لحظه‌ى كوتاهى نيست.

 

نه مرا همسر و هم‌بالينى

كه كشد دست وفا بر سر من

نه مرا كودكى و دلبندى

كه برد زنگ غم از خاطر من.

آه، اين كيست كه در مى‌كوبد؟

ــ همسر امشب من مى‌آيد!

واى، اى غم، ز دلم دست بكش

كاين زمان شادى‌ىِ او مى‌بايد!

 

لب من ــ اى لب نيرنگ‌فروش ــ

بر غمم پرده‌يى از راز بكش!

تا مرا چند درم بيش دهند،

خنده كن، بوسه بزن، ناز بكش!…

 

 

 

سرود نان

حاجى فيروزه سالى يه روزه

 

 

 

مطرب دوره‌گرد بازآمد :نغمه زد ساز نغمه‌پردازش

سوز آوازه‌خوانِ دف در دست

شد هماهنگِ ناله‌ى سازش.

 

پاى‌كوبان و دست‌اَفشان شد

دلقكِ جامه‌سرخِ چهره‌سياه

تا پشيزى ز جمع بستاند،

از سر خويش برگرفت كلاه.

 

گرم شد با ادا و شوخى‌ىِ او

سور رامشگران بازارى،

چشمكى زد به دخترى طنّاز

خنده‌يى زد به شيخ دستارى.

كودكان را به سوى خويش كشيد

كه: بهار است و عيد مى‌آيد.

مقدمم فرخ است و فيروز است

شادى از من پديد مى‌آيد.

 

اين منم، پيك نوبهار منم

كه به شادى سرود مى‌خوانم ــ

ليك، آهسته، نغمه‌اش مى‌گفت :

كه نه از شاديَم… پىِ نانم!…

 

مطرب دوره‌گرد رفت و، هنوز

نغمه‌يى خوش به ياد دارم از او ــ

مى‌دَوم سوى ساز كهنه‌ى خويش

كه همان نغمه را برآرم از او…

 مجموعه اشعار سیمین بهبهانی